همه چیز درباره روغن های موتور

معرفی و اهمیت روغن گیربکس

روغن گیربکس (GearBox Oil) یا روغن دنده خودرو یکی از روانسازهای مهم خودرو است که برای روانکاری چرخ دنده ها و قطعات متحرک موجود در سیستم انتقال قدرت خودرو بالاخص جعبه دنده استفاده می‌شود و واسکازین معادل کلمه روسی روغن دنده (Gear oil) می باشد. وجود مایعی روان کننده در این سیستم کاملا ضروری است تا علاوه بر تعویض آسان دنده خودرو موجب کاهش خوردگی و ساییدگی گردد. انتخاب روغن گیربکس مناسب و استفاده صحیح و تعویض به موقع روغن دنده مهم ترین راه حفاظت و نگهداری و افزایش طول عمر جعبه دنده یا گیربکس خودرو می باشد. با این حال بسیاری از رانندگان خودرو توجهی به روغن دنده خودرو ندارند و این امر می تواند منجر به مشکلات اساسی به ویژه در گیربکس های اتوماتیک گردد.

خواص روغن گیربکس

همانطور که در مقاله آشنایی با انواع گیربکس خودرو تشریح گردید، اصلی ترین قطعات موجود در گیربکس خودرو چرخ دنده ها هستند که دائما در حال حرکت و تماس با سایر چرخ دنده ها و قطعات جعبه دنده می باشند. بنابراین روغن دنده با توجه به شرایط عملیاتی سخت و ویژه جعبه دنده، می بایست دارای خواص ویژه ای برای روانکاری گیربکس خودرو باشد.

گرانروی مناسب روغن گیربکس

به جرأت می توان ادعا نمود گرانروی روغن دنده مهمترین ویژگی آن است. روغن گیربکس باید به اندازه کافی سیال باشد تا به راحتی در جعبه دنده – حتی زمانی که هوا سرد است – توانایی گردش داشته باشد. روغن دنده می بایست دارای گرانروی مناسبی باشد تا در سرعت ها و فشارهای و حرارت عملکردی گیربکس با تشکیل لایه های روغن، توزیع روغن به تمام سطوح روان شونده را تضمین نماید. گرانروی موجب اطمینان از ایمنی دنده ها و کارکرد بدون صدای جعبه دنده می باشد.

پایداری برشی عالی

روغن گیربکس می بایست در کارکردهای طولانی بتواند گرانروی مناسب خود را حفظ نماید.

فشارپذیری بالا و ظرفیت تحمل بالا

یکی از مهم ترین خصوصیات عملکردی روغن گیربکس، دارا بودن خاصیت فشارپذیری بالا و ظرفیت تحمل بالا برای به حداقل رساندن فرسایش و ساییدگی چرخ دنده ها بـرای دنـده هایی است که در شرایط عملیاتی سخت کار می کنند. خاصیت فشارپذیر بالا یا ظرفیت تحمل بار بیشتر با استفاده از مواد افزودنی در روغن دنده تامین می شود. به این نوع روان کننده ها، روانکارهای فشار پذیر (EP: Extreme Pressure) گفته می شود.

پایداری و مقاومت شیمیایی بالا

روغن دنده می بایست در تماس با فلزاتی همچون فولاد، برنز و یا دیگر آلیاژهای مس سازگاری مناسبی داشته باشد و از لحاظ شیمیایی پایداری و مقاومت خوبی در برابر اکسیداسیون و سفت شدن در حرارتهای بالا داشته و روی قطعات و چرخ دنده ها لایه روانکار پایداری ایجاد نماید.

ضد زنگ و ضد خوردگی

روغن گیربکس می بایست غیرخورنده باشد تا علاوه بر جلوگیری از خوردگی چرخ دنده ها در اثر واکنش های شیمیایی، از خوردگی شیمیایی سطوح فلزی ممانعت نماید. خاصیت ضد زنگ نیز برای جلوگیری از زنگ زدگی سطوح فلزی می باشد.

پایداری در برابر کف کردن

ایجاد کف در محیط روانکاری، موجب می گردد که لایه مناسبی از روغن بر روی دندانه ها و چرخ دنده تشکیل نگردد. بنابراین ضدکف بودن از خواص و مشخصه های مهم روغن دنده است که از تشکیل مقادیر بیش از حد کف در جعبه دنده جلوگیری می نماید.

آبگریزی

روغن دنده می بایست قدرت جدا شدن سریع از آب برای حفاظت از تشکیل امولسیون های مضر را دارا باشد. چرا که که رطوبت موجود در محیط اطراف گیربکس به هنگام پایان کار دنده ‏ها تمایل به میعان دارند، بنابراین روغن دنده باید توانایی جداسازی و دفع آب و یا رطوبت را داشته باشد.

سازگاری با کاسه نمدها و آب بندها

سازگاری روغن دنده با کاسه نمدها و آب بندها، از امکان واکنش شیمیایی روغن با کاسه نمد و آب بندها جلوگیری می کند.

چسبندگی

درصورتی که روغن دنده دارای چسبندگی مناسبی نباشد، در اثر نیروی گریز از مرکز در سرعت های بالا موجب هدررفت روغن می گردد.

انواع روغن های دنده

گیربکس های اتوماتیک و دستی هر دو به نوعی عملکرد یکسانی دارند که به ما اجازه تعویض دنده برای کنترل سرعت حرکت را می دهد. اما چیزی که باعث اختلاف این دو گیربکس می ­شود نوع فرآیند انتقال قدرت و نوع و عملکرد روغن دنده موجود در گیربکس می باشد.

روغن گیربکس دستی

روغن گیربکس دستی برای جعبه دنده های دستی و دیفرانسیل ها مورد استفاده قرار می گیرد و به MTF مشهور است که مخفف Manual Transmission Fluid می باشد. میزان غلظت روغن دنده دستی به مراتب بیشتر از روغن موتور است. این غلظت بالا در روغن دنده های دستی به خاطر درگیر شدن شدید چرخ دنده­ در گیربکس دستی می باشد. روغن های دنده دستی نیز از نظر طبقه بندی، شباهت زیادی به روغن های موتور دارند. انواع روغن دنده های دستی از لحاظ گرانروی ( ویسکوزیته ) و سطح کیفی روغن دنده طبقه بندی می گردد.

ویسکوزیته یا گرانروی:

برخلاف روغن دنده ( روغن گیربکس دستی)، روغن گیربکس اتوماتیک، روغن هیدرولیک رقیق است. طراحی این روغن به گونه­ ای است که دارای گرانروی پایین تری نسبت به روغن گیربکس دستی است تا بتواند به طور کامل تمام قطعات حساس سیستم را روانکاری کند. به طور معمول شاخص گرانروی این روغن ها در حدود 0W-5 یا 5W-10 است. مهمترین ویژگی روغن مورد استفاده در سیستم­های گیربکس اتوماتیک خاصیت سیالیت روغن است تا بتواند به خوبی قدرت را از موتور به سیستم گیربکس منتقل کند.

مقاومت در برابر دماهای بالا:

روغن گیربکس اتوماتیک همچنین خاصیت خنک کنند­گی فوق ­العاده­­ای دارد که عملکرد آن بیشتر شبیه مایع خنک کننده در سیستم رادیاتور است. روغن گیربکس با ایجاد شرایطی باعث انتقال گرما از دنده­ ها می­شود و مانع از داغ شدن دنده ها در تماس با یکدیگر می­شود. البته نقطه جوش در روغن گیربکس اتوماتیک به مراتب پایین تر از روغن گیربکس دستی است که با افزودن مکمل­ های ویژه ­ای به آن توانسته اند عمر آن را افزایش دهند.